Füsun Onur, Opus II – Fantasia (detay), 2001 [2021], Örgü şişleri, altın yaldızlı ip yumakları, porselen figürler, kaideler, Arter Koleksiyonu, Fotoğraf: flufoto

Füsun Onur’un 2011 yılında Arter Koleksiyonu’na eklenen Opus II – Fantasia (2001) adlı yerleştirmesi yeni bir mekânsal düzenlemeyle Arter’deki galeri mekânına uyarlanarak Emre Baykal küratörlüğünde sergileniyor. Onur ilk kez 2001 yılında Baden–Baden’daki Staatliche Kunsthalle’de düzenlenen Aus der Ferne so nah (Uzaklardan Bu Kadar Yakına) adlı sergi için tasarladığı Opus II – Fantasia’yı daha sonra Arter’deki Görünmezlik Taktikleri (2011) ve Neues Museum Nürnberg’deki Zamanın Kıyısında (Saum der Zeit, 2018) başlıklı grup sergileri için farklı düzenlemeler hâlinde mekâna uyarlamıştı.

Fotoğraf: flufoto

Formu, mekânı, zamanı ve bunlar arasındaki ilişkileri sıradışı bir malzeme çeşitliliğiyle araştırırken gündelik, öyküsel, hatta otobiyografik öğeleri de devreye sokan Onur, müziğe farklı duyuların dahil olduğu bir süreç olarak yaklaşır. Sanatçının Çiçekli Kontrpuan (1982), Kadans (1995), Opus I (1999), Prelüd (2000), Noktürn (2001) ve diğer pek çok yapıtında olduğu gibi, doğrudan müziksel referanslar taşıyan bu yerleştirmesinde, dört sıradan nesne birbirleriyle etkileşime girerek mekâna özgü bir kompozisyon kuruyorlar. Zemin üzerinde sırayla belirip birbirleriyle etkileşime geçen beyaz örgü şişleri, altın renkli ip yumakları, küçük porselen figürler ve standart müze kaidelerinin meydana getirdiği farklı formlar ve motifler, yer yer duraklamalar ve kreşendolarla çeşitlenerek çoğalırken, içinde yayıldıkları mekânı referans alıp onu yeniden düzenleyen görsel bir müzik oluşturuyorlar.

Fotoğraf: flufoto

Bugün yarım asrı aşan sanatsal üretiminin tamamını, doğup büyüdüğü ve halen yaşamakta olduğu evin büyülü dünyası içinde şekillendiren Füsun Onur’un yapıtlarına, mekân ve zaman, ışık ve gölge, ses ve sessizlik gibi unsurlar eşlik etmeyi sürdürüyor. Sanatçının farklı dönemlerde ürettiği yapıtların önemli bir bölümü, Emre Baykal küratörlüğünde Arter’de düzenlenen Aynadan İçeri (2014) başlıklı retrospektif sergide bir araya getirilmiş, sergiye sanatçının üretimi üzerine kapsamlı bir kitap da eşlik etmişti. Onur, 2022 yılında düzenlenecek olan Venedik Bienali 59. Uluslararası Sanat Sergisi’ndeki Türkiye Pavyonu için yeni bir eser üretmeye hazırlanıyor.

Fotoğraf: flufoto

Serginin küratörü ve Arter Başküratörü Emre Baykal, basın toplantısında yaptığı konuşmada detayları daha sonra açıklanacak olan bir haberi de basın mensuplarıyla paylaştı: “Biliyorsunuz Füsun Onur yarım asrı aşan üretimini, aileden kalma, çocukluğunu geçirdiği, içinde doğduğu ve halen yaşamakta olduğu, çok özel bir evde gerçekleştirmeye devam ediyor. Füsun Onur ve kardeşi İlhan Onur, bu evin kendilerinden sonra bir müze-ev ve bir misafir sanatçı programına ev sahipliği yapması arzusuyla Hayri Onur Yalısı’nı Vehbi Koç Vakfı’na bağışlama kararı aldılar. Füsun Onur ve İlhan Onur yaşamlarını doğup büyüdükleri bu evde sürdürürken şimdiden birlikte ileriki yıllar için düşünmeye, çalışmaya, projelendirmeye başladık. Bu çok önemli haberin ve projenin detaylarını önümüzdeki dönemde ayrıca paylaşacağız.”

Füsun Onur, Opus II – Fantasia (detay), 2001 [2021], Örgü şişleri, altın yaldızlı ip yumakları, porselen figürler, kaideler, Arter Koleksiyonu, Fotoğraf: Sena Nur Taştekne (Arter)

*

Füsun Onur Hakkında

Türkiye’de çağdaş sanatın öncü isimlerinden Füsun Onur, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Heykel Bölümü’ndeki eğitiminin ardından, 1962’de yüksek lisans için Fulbright bursu kazanarak gittiği Amerika’daki Maryland College of Art’ta yine heykel üzerine çalışmayı sürdürdü. Kendi özgün dilini keşfetmeye çalıştığı öğrencilik yıllarında odaklandığı form, uzam, zaman ve bunlar arasındaki ilişkiler, 1967’de İstanbul’a döndükten sonra da çalışmalarına şekil vermeye devam etti. İlk kişisel sergisini 1970’te Taksim Sanat Galerisi’nde açan sanatçının yapıtları, sıradışı bir malzeme çeşitliliğinin de devreye girmesiyle birlikte gündelik, öyküsel, hatta otobiyografik öğelere doğru genişledi. Sanatçının erken dönem üretiminde karşılaştığımız soyut geometrik formlar giderek heykelle resim arasındaki sınırları bulanıklaştıran çalışmalara, içinde yer aldığı mekânı referans alıp yorumlayan yerleştirmelere doğru evrildi. İstanbul’daki çeşitli kişisel ve grup sergilerinin yanı sıra, Paris Uluslararası Genç Sanatçılar Bienali (1971), İstanbul Bienalleri (1987, 1995, 1999, 2011, 2015), Moskova Bienali (2007), documenta(13) (2012) gibi birçok uluslararası sergiye katılan Füsun Onur’un yapıtları Staatliche Kunsthalle Baden-Baden (2001), ZKM, Karlsruhe (2004), Van Abbemuseum, Eindhoven (2005) gibi sanat kurumlarında sergilendi. Sanatçının farklı dönemlerde ürettiği yapıtların önemli bir bölümü, Arter’de Emre Baykal küratörlüğünde düzenlenen Aynadan İçeri (2014) başlıklı retrospektif sergide bir araya getirilmişti. Füsun Onur, 2022 yılında düzenlenecek olan Venedik Bienali 59. Uluslararası Sanat Sergisi’ndeki Türkiye Pavyonu için yeni bir eser üretmeye hazırlanıyor.

Emre Baykal Hakkında

Emre Baykal (d. 1965, İstanbul), Boğaziçi Üniversitesi’nde İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdi. İstanbul Bienali’nde Direktör Yardımcısı (1995–2000) ve Direktör (2000–2005) olarak çalıştı. 2005–2008 arasında santralistanbul’un Sergiler Direktörlüğünü üstlendi. 2008 yılında Arter’de sergiler direktörü ve küratör olarak görev yapmaya başladı. 2013’te 55. Venedik Bienali Türkiye Pavyonu’nun küratörlüğünü üstlenen Emre Baykal, 2016’dan bu yana Arter’in başküratörlüğünü yürütüyor. Emre Baykal, Arter’deki program dahilinde Ayşe Erkmen (Beyazımtırak, 2019–2020), Saat Kaç? (Eda Berkmen’le beraber; 2019–2020), Ali Kazma (zamancı, 2015), Füsun Onur (Aynadan İçeri, 2014), Volkan Aslan (Hatırlamayı Unutma, 2013), Haset Husumet Rezalet (2013), Mona Hatoum (Hâlâ Buradasın, 2012), Deniz Gül (5 Kişilik Bufet, 2011), İkinci Sergi (2010–2011), Görünmezlik Taktikleri (Daniela Zyman’la beraber; 2010–2011) sergilerinin küratörlüğünü yaptı ve pek çok yayına yazılarıyla katkıda bulundu.

Boomoon, Boğazda Balık Oyunu No. 8,  2018

Yeni Medya sanatına odaklanan Borusan Çağdaş Sanat Koleksiyonu’na disiplinler üstü bir okuma önerisi getiren ve küratörlüğünü Dr. Necmi Sönmez’in üstlendiği Düş Suda sergisi, Peter Coffin, Thierry Dreyfus, Boomoon, Ellen Kooi, Frank Thiel, Michael Wolf, Antti Laitinen, Rafaël Rozendaal, Jim Campbell, Maurizio Nannucci gibi uluslararası isimlerin eserlerini, Türk şiirinin güçlü kalemi Edip Cansever’in aynı ismi taşıyan şiiriyle ilişkilendiriyor.

Borusan Holding Merkez Ofisi Perili Köşk’te konumlanan ve 7 Nisan’dan itibaren Borusan Contemporary’nin internet sitesi üzerinden 360 derece sanal tur ile gezilebilecek olan Düş Suda, Artırılmış Gerçeklik (AR) ve Sanal Gerçeklik (VR) teknolojilerinin desteğiyle kamusal alana taşınıyor.

Sergi, Avrupa Yakası’nın Boğaz hattında belirlenen rotada Artırılmış Gerçeklik (AR) teknolojisiyle desteklenen Düş Suda Sergi Rotası mobil uygulaması aracılığıyla, sanatseverlere güncel sanatın önemli eserlerini üç boyutlu izleme şansı tanıyor.

Frank Thiel, Perito Moreno #01, 2012-2013

Güney Koreli fotoğraf sanatçısı Boomoon’un, Boğaz’da Balık Oyunu No.8 adlı eserinden alınan ilhâmla Perili Köşk’ün dış cephesi için sergiye özel hazırlanan projeksiyon yerleştirmesinin yanı sıra, VR teknolojisi aracılığıyla gerçekleştirilen bir yeniden üretim, sanatseverlere Boğaziçi’ni sanal olarak deneyimleme imkânı veriyor.

Edip Cansever’in dizeleriyle günümüz sanatına bir bakış

Borusan Çağdaş Sanat Koleksiyonu’nda yer alan eserlerden bir seçki sunan Düş Suda, çağdaş Türk edebiyatının güçlü kalemi Edip Cansever’e bir saygı duruşu niteliği taşıyor. Şairin 1970’te kaleme aldığı, aynı isimli on bölümlük şiirden yola çıkan sergi, görsel sanatlara yeni bir okuma önerisi getirirken, Yeni Medya alanının açtığı yeni ifade olanaklarını ve izleyici ile kurduğu etkileşimli ilişkiyi merkeze alıyor.

Markus Weggenmann, İsimsiz No.338, 2007

Çağdaş sanat kamusal alana taşınıyor

Sanatı dijital teknolojilerle kamusal alana taşıma stratejisi doğrultusunda, Perili Köşk’ün dışına taşınan sergi, sanatseverlerin eserlerle kişisel olarak interaktif ilişki kurmasına da olanak tanıyor. Perili Köşk’ün İstanbul Boğazı ile kurduğu ilişkiden beslenen seçki kapsamında koleksiyonda bulunan 12 eser, 7 Nisan 2021 – 6 Mart 2022 tarihleri arasında, Bebek – Rumelihisarı hattında belirlenen rotada sanatseverlerin erişimine sunuluyor. Sergiye özel olarak tasarlanan Düş Suda Sergi Rotası mobil uygulamasını indirenler, Boğaz’ın ihtişamlı manzarasında ve sanat rotası üzerindeki seçili noktalarda eserleri görebiliyor.

Avrupa Yakası Boğaz Hattı Sanat Rotası Eserleri:

Antti Laitinen, Bu Benim Adam I, II, III, 2007
Ekrem Yalçındağ, 195 Renk, 2007
Ellen Kooi, Overveen-vogelmeer, 2013
Hervé Heuzé, Les Abîmes, 2006
Maurizio Nannucci, Hareket, 2011
Rafaël Rozendaal, remotelydistant.com, 2014
Shirley Shor, Otoportre, 2010
Michael Wolf, Yoğunluk Mimarisi #111, 2009
Eelco Brand, X.movi, 2012
Boomoon, İsimsiz #2561, Seorak, 2010
Frank Thiel, Perito Moreno #01, 2012-2013
Markus Weggenmann, İsimsiz No.338, 2007

İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık iş birliğiyle hazırlanan “BURASI” sergisi, tarihsel ve güncel imgelerin izini sürerek İstanbul’u kent ve ekoloji çerçevesinden yeniden düşünmeye davet ediyor. Kenti, doğal çevre açısından yaşadığı tarihsel, kültürel ve politik dönüşümlere dikkat çekerek ele alan sergi, çağdaş sanat yapıtları ile İBB Kent Müzesi Koleksiyonları ve Atatürk Kitaplığı Arşivleri’nden bir seçkiyi bir araya getiriyor.

Ali Sami Fotoğrafları – Eski İstanbul 19. yy sonu 20. yy başı

“BURASI” sergisinde İBB arşiv ve koleksiyonlarından, İstanbul bağlamında kent, çevre ve doğa ile ilgili resimler, hat çalışmaları, haritalar, fotoğraflar, albümler, gazeteler, dergiler dahil çeşitli yayınlar ile kentin farklı tarihsel dönemlerinden günlük yaşama dair parçalardan oluşan bir seçki sergileniyor. Beraberinde, çağdaş sanatçıların kent bağlamında ekoloji ve çevre adaleti temalarını çeşitli perspektiflerden yorumlayarak ürettikleri yapıtlar sergide yer alıyor.

Levha, 19. yüzyıl sonları, Suluboya

Adını Füsun Onur’un 1993 tarihli aynı adlı yapıtından alan “BURASI” sergisinde sanatçılar Ahmet Ziya Akbulut, Ali Sami Boyar, Ali Taptık, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Burak Delier, Can Altay, Can Aytekin, Canan Tolon, Deniz Aktaş, Elif Naci, Erol Eti, Ezgi Tok, Ferruh Başağa, Feyhaman Duran, Füsun Onur, Gökçen Erkılıç & Ahmet Ünveren, İnci Eviner, Lara Ögel, Marina Papazyan, Mıgırdiç Civanyan, Muhtar Aykın, Mümtaz Yener, Nalan Yırtmaç, Nazmi Dayan, Nermin Er, Nilbar Güreş, Ömer Uluç, Özlem Günyol & Mustafa Kunt, Selma Gürbüz, Şemsi Arel, Sena Başöz, Şevket Dağ, Sinem Dişli, Yasemin Özcan ve Zeyno Pekünlü’nün eserleri yer alıyor. Sergide ayrıca haritalar, kentin üretim kültüründen parçalar, kartpostallar, yayınlar, evraklar ve dergilere katkıda bulunmuş veya bunları üretmiş, her birinin adı tespit edilemeyen pek çok başka üreticinin çalışmaları da sergileniyor.

Nermin Er, Karşılaşmalar 2, 2021, Kâğıt, mürekkep, Kağıt rölyef

Küratörlüğü Yapı Kredi Kültür Sanat Sergiler Direktörü Kevser Güler tarafından üstlenilen sergi, 21 Eylül, 2021 – 27 Şubat, 2022 tarihleri arasında Yapı Kredi Kültür Sanat’ın Galatasaray’da bulunan binasının 2. ve 3. katlarında ziyaret edilebilecek. Sergiye Yapı Kredi Yayınları ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları’nın beraber hazırladığı bir katalog da eşlik ediyor.

Ömer Uluç, Divan-ı Hikmet, 1993, kağıt üzerine ıstampa baskı

Sergi süresince ayrıca İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Yapı Kredi Kültür Sanat sosyal medya platformlarında ve kente yayılan çeşitli mekanlarda konuşmalar, söyleşiler, atölyeler, dinletiler, turlar ve çocuklar için özel programları kapsayan etkinlikler de düzenlenecek.

Ayrıntılı bilgi için tıklayın

Yıldız Moran (1932–1995) Yankı, 1952, NoraCaussen ve Yıldız Moran’ın yansıması Londra, 80×80 cm, Ed. 6+1 A.E., Yıldız Moran Arşivi

Çiğdem Simavi hâmiliğinde ve ÜNLÜ&Co sponsorluğunda düzenlenen Ben-Sen-Onlar: Sanatçı Kadınların Yüzyılı, Meşher’de açıldı. Deniz Artun’un küratörlüğünde gerçekleşen sergi, yaklaşık 1850–1950 arasında Türkiye’de yaşamış ve yaratmış sanatçı kadınların eserlerinden bir seçkiye yer veriyor.

Ben-Sen-Onlar, ismini Şükran Aziz’in sergideki bir eserinden alıyor. Sergi, çoğunluğu “ben”leşememiş ve dolayısıyla sanat tarihi tarafından kaydedilmemiş kadınları tek tek fark etmenin yanı sıra, kolektif bir “biz”in oluşabilme koşullarını da araştırıyor. Aynı zamanda Meşher bu sergi ile, Türkiye’den çağdaş sanatçı kadınları köklerini keşfetmeye davet ediyor.

Ben-Sen-Onlar bir isimden, gruptan, kurumdan diğerine çekilmiş düz çizgilerin dışında kalan bütün kadınların ve eserlerin anıldığı ve anlatıldığı bir “başka” zamana işaret ediyor. Böylece sergiyle, kadınlara kendilerinin kahraman oldukları bir “yüzyıl” armağan ediliyor.

Meşher’in üç katında gerçekleşen sergide, 117 sanatçıdan 232 eser yer alıyor. Ben-Sen-Onlar: Sanatçı Kadınların Yüzyılı, 27 Mart 2022 tarihine kadar İstiklal Caddesi’ndeki Meşher’de izlenebilir.

Deniz Bilgin (1956–1999), Madonna and the Child, 1996-Kâğıt üzerine guaş, 88×57,5 cm, Emel Meltem Yılmaz Koleksiyonu

Ben-Sen-Onlar sergisinin hâmiliğini üstlenen Çiğdem Simavi, yola çıkış amacını şöyle ifade ediyor: “Her zaman kadın emeğine, gücüne, dayanışmasına ve birleştiriciliğine inanan bir kadın oldum. Türkiye’nin sanatçı kadınlarını tüm dünyaya anlatmak, tanıtmak ve çoğunu içine sıkıştıkları gölgelerden çekip çıkararak gün ışığına kavuşturmak en büyük hayalimdi. Ülkemin kültürü ve sanatına olan hayranlığımın temelindeki sessiz kahramanların her zaman kadınlar olduğu bilinciyle, bu hayalimin peşinden gittim.”

Serginin sponsorluğunu üstlenen ÜNLÜ & Co’nun yönetim kurulu üyesi Şebnem Kalyoncuoğlu Ünlü de şunları söylüyor: “ÜNLÜ & Co olarak her zaman kadının gücünü ön plana çıkaracak çalışmalar yürütüyoruz. Yirmi beşinci yılımızı kutladığımız bu özel yılda da Türkiye’den sanatçı kadınlarının yüzyıllık emeğini ortaya çıkaran böyle bir sergiye sponsor olmak bizler için gurur verici. Ben-Sen-Onlar sergisi, sanat tarihinin gözden kaçırdığı ya da ihmal ettiği sanatçı kadınların fark edilmesi ve görünür kılınması için önemli bir kilometre taşı olacak.”

Emel Korutürk (1915–2013) Zeynep Tuval üzerine yağlıboya 47 x 38 cm, Korutürk Ailesi Koleksiyonu

Deniz Artun ve Kavramsal Yaklaşımı

Küratör Deniz Artun, Ben-Sen-Onlar sergisinin kapsamını belirlerken, Türkiye’de çağdaş sanatçı kadınların varlığının köksüz olduğunun altını çiziyor. Ancak Ben-Sen-Onlar sergisi bu tarihi yazmak iddiasında değil. Aksine yazılacak tarihin bir değil pek çok olduğunu hatırlıyor ve hatırlatıyor. Sergi, her bir kadının hatta her bir eserin alternatif tarihler kurabileceği “biz”e bir çağrı.

Ben-Sen-Onlar, Meşher binasının üç katına yayılıyor. Giriş katı “Ben”, aynada kendi mütevazı varlıkları ile karşılaşan şöhretsiz kadınlara odaklanıyor. Serginin farklı köşelerine yerleştirilen aynalar, tek bir kadının birkaç yüzünü yakalamaya çalışıyor. Kadınların, tarihten kendi kendilerini sildikleri, adlarının üzerini bile bile karaladıkları da oluyor. Dolayısıyla ayna, bazen de, eskiz aşamasında terk edilmiş eserleri ya da kariyerleri bir dev aynasına yansıtmaya ve onları “büyütmeye” yarıyor.

Birinci kat “Sen”, yumuşak ve birleştirici olan öteki ile karşılaşmaları anlatıyor. Öncelikli “sen” olarak çocukları çağırıyor. Portrelerin ve otoportrelerin çoğu, anne olmanın ya da olmamanın deneyimi ve öznellik, aile olmanın tanımı ve şefkat, sanatçı olmanın gücü ve ölümsüzlük hakkında düşünmek üzere davet ediliyor. Ayrıca “sen”, anneliğin idealindeki kutsallık ile çıplaklığın ideasındaki tenselliği karşı karşıya yerleştiriyor.

İkinci kat “Onlar”, kadınlara başkalarının gözünden bakıyor. Çiçek, özellikle vazoda olduğunda, başkaları tarafından kadınlara yakıştırılan sıfatları taşıyor: duygusal, kırılgan, amatör ruhlu, sıradan, domestik ve dekoratif. Pek çok sanatçı kadın, kendisinden güvenli ve zarif olanı resmetmesi beklendiği için, ancak vazoda çiçekler boyayarak resim yapabiliyor. Sergiye, hiçbir öncelik gözetilmeden, neredeyse kendiliğinden saçılan çiçekler, şematik aile ağacının, çizgisel bir sanat tarihinin de alternatifini temsil ediyor.

Tiraje Dikmen (1925–2014) Vazoda Çiçekler, Ekim 1999 Karton üzerine yağlıboya 40 x 25,5 cm, Sulhiye-Murat Gültekingil Koleksiyonu

Sanatçılar

Ben-Sen-Onlar, sanatçı kadınlara atölyelerinin ve daha çok da evlerinin dışında bir görünürlük kazandırmak üzere başlatılan bir araştırma. Öte yandan, yaklaşık olarak belirlenen 1850–1950 yılları arasında yaşamış ve çalışmış bütün kadınları bulmak ve listelemek kaygısı taşımıyor. Aksine, çok daha fazlasını keşfetmeye davet ediyor.

Sergide Yer Alan Sanatçılar: Naile Akıncı, Nükhet Aksoy, Maide Arel, Hale Asaf, Perran Berrünnisa Atamdemir, Jülide Atılmaz, Can Ayan, Neşe Aybey, Şükran Aziz, Hatice Şahiye Barlas, Iraida Barry, Behice Nuri, Saime Belir, Belkıs Mustafa, Lerzan Bengisu, Sabiha Bengütaş, Nimet Berdan, Aliye Berger, Semiha Berksoy, Mevhibe Meziyet Beyat, Deniz Bilgin, Zerrin Bölükbaşı, Zabelle C. Boyajian, Sabiha Bozcalı, Halet Çambel, Refia Edren Çiray, Nevin Çokay, Hamiye Çolakoğlu, Gül Derman, Didar Tahsin, Şükriye Dikmen, Tiraje Dikmen, Güzin Duran, Ayhan Dürrüoğlu, Afife Ecevit, Nazlı (Emin) Ecevit, Efruz Cemil, Melahat Ekinci, Esma Ekiz, Emine Semiyye Hilmi, Selma Emiroğlu, Özden Akbaşoğlu Ergökçen, Nebahat Erkekli, Mari Ertoran (Kaloyan), Semiha Es, Esma İbret Hanım, Eren Eyüboğlu, Fatma Saime Cenap, Seniye Fenmen, Sühendan Fırat, Bilge Friedlaender, Lina Gabuzzi, Filiz Özgüven Galatalı, Ruzin Gerçin, Mari Gerekmezyan, Vildan Gizer, Nevide Gökaydın, Beyza Gönensay, Bedia Güleryüz, Hatice Süleyman, Hayriye Nuri, Seta Hidiş, Sara Farhi Huntzinger, Selime Işıtan, Mürşide İçmeli, Nasip İyem, Naciye İzbul, Sare İsmet Kabaağaçlı, İvon Karsan, Gencay Kasapçı, Nevzat Kasman, Sevim Kent, Türkan Kıran, Sabahat Kırlı, Füreya Koral, Hakkiye Koral, Emel Korutürk, Melike Abasıyanık Kurtiç, Müreccel Küçükaksoy, Harika Lifij, Mihri Rasim (Müşfik), Yıldız Moran, Muhterem Ömer, Muide Esad, Müfide Kadri, Nedime Ahmet, Nevin Edhem, Nimet Raif, Nüveyre Faik, Maryam Özacul (Özcilyan), Necla Özbay Özdemir, Rahime Yusuf Ziyaeddin, Rana Salih, Ruhiye, Safiye, Kristin Saleri, Mukaddes (Erol) Saran, Bedia Sarıkaya, Leyla Gamsız Sarptürk, Melek Celal Sofu, Harika Söylemezoğlu, İvi Stangali, Virginia Stolzenberg, Emel Şahinkaya, Maryam Şahinyan, Nasra Şimmeshindi, Şükûfe İbrahim, Tâciser Salih Şâkir, Cahide Tamer, Leman Tantuğ, Zekavet Bayer Taş, Frumet Tektaş, Celile Uğuraldım, Melahat Üren, Mary Adelaide Walker, Fahrelnissa Zeid, Elisa Pante Zonaro

İvi Stangali (1922–1999) İsimsiz, 1950–1964 Kâğıt üzerine mürekkep 19,1 x 13 cm, Maya Stangali’nin izniyle

Sergi Yayını

Sergi için küratör Deniz Artun ile araştırma ve küratoryal çalışmaları yürüten Şeyda Çetin ve Ebru Esra Satıcı’nın metinlerini kaleme aldığı, eser ve efemera görsellerinin yer alacağı bir sergi kitabı hazırlandı. Şeyda Çetin ve Esra Satıcı’nın derlediği belgeler bir tür ortak bir albüm niteliğinde kitaba taşındı. İngilizce ve Türkçe olarak iki ayrı edisyon halinde yayımlanan kitap, Meşher ve Koç Üniversitesi Yayınları’ndan satın alınabilir veya çevrimiçi kitap platformlarından sipariş edilebilir.

Etkinlikler

Ben-Sen-Onlar: Sanatçı Kadınların Yüzyılı sergisine küratör Deniz Artun ve Meşher ekibinin hazırlayacağı bir etkinlik programı eşlik edecek. Konuşma, yetişkin atölyeleri ve çocuklara özel atölyeler çevrimiçi platformlarında ücretsiz olarak gerçekleştirilecek. Güncel etkinlik programına Meşher’in internet sitesi ve sosyal medya kanallarından erişilebilir.

Tayfun Pirselimoğlu, Yolunu kaybetmiş gergedan, 2011, Kağıt üzerine karışık teknik, 26x 49.5 cm.

Çin’de icat edilmesi 2000 yıl öncesine dayanan “kâğıt” sanatçıların en yaygın kullandıkları sanatsal malzemeler arasındadır. Hafiftir, dayanıklıdır, yapımı masraf gerektirmeyen avantajlara sahiptir. Her dokuda, boyutta ve renkte sanatçının kullanımına sunulan kâğıt resimden, çizime, baskıdan, kolaja, heykelden, kavramsal sanata zengin bir kullanım çeşitliliği sunar. Odun hamuru, kumaş gibi bitkisel liflerden, yapıştırıcı gibi bağlayıcılarla tabakalar halinde kurutulan kâğıdın yolculuğu 11.yy itibariyle Doğu Asya ve İslam dünyasında İspanya’yı da kapsayan ticaret yollarıyla Avrupa’ya ulaştı. 15.yy da baskı resmin artmasıyla üretimi arttı, geniş kitlelere ulaştı. 19.yy’da fotoğraf sanatının gelişmesinde çok önemli rolü olan kâğıt, 20.yy’da modern sanat akımlarının gelişiminde kilit rol üstlendi. Kâğıt kolajlarıyla, Picasso, Braque duvar kağıdından ambalaj kağıdına, kartondan gazete kağıdına sıradan, atık durumdaki kâğıdı gerçek bir sanat malzemesine dönüştürdüler. Kâğıdı, modern sanatın en tercih edilen sanat malzemesi haline getirdiler. Onların öncülüğünde kâğıt deneysel kimliğini çoğalttı. Max Ernst’in frotajlarında kâğıt, üzerine çıkan baskının zemin malzemesi oldu. Joseph Beuys’un büyülü malzemelerinin arasında gezindi.  Martin Creed ile yerine göre buruşturuldu, A4 boyutunda küçük bir heykel oldu. (Bird, 2016:34) Jasper Johns ile ankostik tekniğinin zemininde balmumu ve ısıyla buluştu. Cy Twombly kâğıt üstünde harekete dayalı kurşun kalem izlerinde karalamalar, çizikler, anlaşılmaz işaretlerle klasik tarihin mitolojisini yeniden yazdı.

Atlas Sanat Galerisi hem koleksiyonunda yer alan hem de sanatçıların ilk kez bu sergide sergiledikleri kâğıt üstüne yapılan çalışmalar ile sezonun ilk sergisini açıyor. Sergi, el yapımı kâğıttan, baskıya, defterlerden, tuval üzerine monte edilen kâğıt çalışmalara kâğıdın kullanım alanındaki çeşitliliğini örnekleyen çalışmalardan oluşuyor.

Sergi kapsamında Adnan Turani, Devrim Erbil, Veysel Günay, Zafer Gençaydın, Atilla Atar, Tayfun Pirselimoğlu, Mustafa Salim Aktuğ, Canan Atalay, Zekiye Sarıkartal, Ayşe Bilir ve Süreyya Atalay‘ın kâğıt üstüne yaptıkları çalışmalar sergileniyor.

Sergi, 25 Mart 2022 tarihine kadar izlenime açık olacaktır.

Fatma Belkıs ve Onur Gökmen’in Belkıs Hanım ile Onur Efendi (2021) sergisinden görünüm
Fotoğraf: Mustafa Hazneci, SALT

Belkıs Hanım ile Onur Efendi sergisi, modernleşme hamlesiyle beliren bir “aydın” kimliği ve onun beraberinde doğan çalkantılı ruh hâllerine odaklanıyor. Fatma Belkıs ve Onur Gökmen, bu karaktere atfedilen seçkinci avangart tavrın Tanzimat’tan itibaren nesilden nesile aktarılmış olma ihtimalini sorguluyor. Sanatçıların adlarının dâhil edildiği sergi ismi, Ardışık programı kapsamında sunulacak işlerdeki nükteli tona vurgu yapıyor. İkilinin ilk uzun metrajlı kurgu filmi Alakadar’dan (2018-süregelen) bir kesit ile bir dizi heykelden oluşan çalışma, otoriteyle kurulan sancılı ilişki kadar, sanatsal üretimde başarısızlık kaygısını ele alıyor.

Fatma Belkıs ve Onur Gökmen, Saldırıya uğrayan Hamdi, 2021, Fotoğraf: Mustafa Hazneci, SALT

Yitirdiği öz güvenini tesis etmeye çalışan bir yazar, sorumluluklardan kaçmaya meyilli bir ressam ve doğru kelimeleri bulmakta zorlanan bir oyuncu. Alakadar, önceki kuşaklardan sanatçıların gölgesinde iş üretmeye uğraşan üç arkadaşın hikâyesini anlatan bir kara komedidir. Zor bir gün geçiren Onur, Ceylan ve Hüseyin İstanbul yakınlarında bir tarlaya park ettikleri eski karavanın önünde toplanır. Çakırkeyif üç arkadaş, gece ilerledikçe gerek kendi deneyimleri gerekse geçmişten gelip onlara musallat olan hayaletler üzerinden hayata dair bir hesaplaşmaya girişir. Sadece kişisel tarihlerinin değil, kanonlaşmış sanat anlayışının da yükünü taşıyan gençler yer yer sayıklar hâlde travma, ön yargı ve kaygılarını sanki bir terapi seansındaymış gibi ortaya serer.

Fatma Belkıs ve Onur Gökmen’in 2021 tarihli Alakadar videosundan bir kare (sanatçıların izniyle)

Alakadar videosu, ilk bakışta bitmemiş gözüken ya da acemi bir elden çıkmış hissi veren heykellerle tamamlanır. Kurguyla gerçeği birleştiren üretimler, Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş sürecinde tezahür eden kültürel değişimleri mizahi bir dille yeniden yorumlar. Belkıs ile Gökmen, ele aldıkları sembolik karakter ve yapıları doğrudan tanımlamak yerine, çeşitli canlandırma ve ipuçlarıyla geçmiş olay ve mitlere atıfta bulunur.

Esin kaynaklarından biri, Osmanlı’da modern arkeoloji biliminin temellerini atarak Müze-i Hümayun’un (bugünkü adıyla İstanbul Arkeoloji Müzeleri) kurucu ve yöneticiliğini üstlenen ressam Osman Hamdi Bey’dir. Tahterevall-y, Ateşkes teslimiyetten neden farklıdır? ve Güneşe İsyan gibi ironi dozu yüksek işler, bir modernleşme aracı olarak kültür fikrinden hareketle bu çok yönlü Tanzimat aydınının meslek hayatını konu eder. İkilinin kinayeli saptamaları Osman Hamdi’ye atfedilen anekdotlarla sınırlı kalmayıp mimariye uzanır. Bir cephe süslemesi üzerinden günümüz müzelerinin estetik tercihlerini ele alan Geç olsun güç olmasın, Türkiye’de kurumsal olarak ortaya çıkışından itibaren müzeciliğin “modern” olanın güçlü bir temsiline dönüşmesinin altını çizer.

Fatma Belkıs ve Onur Gökmen’in 2021 tarihli Alakadar videosundan bir kare (sanatçıların izniyle)

1930’larda millî dil çalışmaları kapsamında geliştirilen ve Türkçe’nin dünya tarihindeki en eski dil olduğunu savunan Güneş-Dil Teorisi’ne göndermede bulunan Hitit Güneşi ile “Batı-Doğu ikilemi” ezberini ele alan Biraz ordan biraz burdan, Batılılaşma ve modernleşme arasındaki tartışmalı ilişkiyi öznel bir tarih okuması aracılığıyla sorgular.

23 Ocak 2022’ye kadar SALT Galata’da görülebilecek olan Belkıs Hanım ile Onur Efendi sergisi paralelinde, Warehouse 421 desteğiyle düzenlenecek podcast serisine dair ayrıntılı bilgi saltonline.org’da duyurulacaktır.

SALT’tan Amira Akbıyıkoğlu ile Farah Aksoy tarafından hazırlanan Ardışık programı, sanatçılar Barış Doğrusöz, Deniz Gül, Volkan Aslan, Fatma Belkıs ve Onur Gökmen ile Aykan Safoğlu’nun Ocak 2021’den itibaren SALT Galata’da gerçekleştirilen sergilerinden meydana gelmektedir.

SAHA tarafından desteklenen Ardışık, L’Internationale üyesi kurumlardan Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía (Madrid), Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (Varşova) ve M HKA, The Museum of Contemporary Art’ın (Antwerp) 2021-2022 programları kapsamında sunulacaktır.

Liszt Enstitüsü Macar Kültür Merkezi İstanbul, Budapeşte’deki Deák 17 Gallery’nin, Budapeşte’de bir hobiden önemli bir alt-kültüre dönüşen kaykaycılığın 1980’li ve 90’lı yıllar boyunca yaşam tarzı ve gençlik üzerindeki etkisini inceleyen sergisi “Burası Kaykay Parkı Değil”e ev sahipliği yapıyor. 18 Kasım 2021 – 19 Ocak 2022’ye kadar açık kalacak sergi kaykayın gelişimini, tasarımının tarihini ve kendine özgü hareketlerinin ortaya çıkışını objeler, arşiv fotoğrafları, eğilimleri belgeleyen görseller ve bu etkinliğe özel hazırlanan kısa röportajlar vasıtasıyla ziyaretçiyle buluşturuyor.

Sergi, 1970’lerin sonunda Budapeşte’de büyüyen bir genç neslin ve “Batılı” gençlerin benimsediği bir yaşam tarzının yerel yorumunun tarihsel izlerini sürüyor. “Burası kaykay parkı değil” tabiri, sokak kaykayının başka yerler gibi Macaristan’da da ortaya çıktığı ve geliştiği, moda olan bir hobinin zamanla risk, cesaret ve düşüşleri içerecek şekilde kolektif bir kendini ifade aracına dönüştüğü 80’li yıllar boyunca sıklıkla duyulan bir tabirdi. 1990’lı yıllar ise Macaristan’da kaykaycılığın altın çağı olarak yaşanıyor. Kaykay toplulukları bu dönemde en geniş ve aktif haline ulaşarak, uluslararası ölçütlerde ustalaşacak yeni bir kuşağa imkanlar yarattı. İnternet çağından önceki yıllarda dergi, video ve yerel markalar kaykaycıların bir dayanışma içinde tutuyordu. 2000’li yıllardan itibaren ise yerel yönetimler kaykay parkları inşa etmeye başladı, hareketler internetten günü gününe takip edilebilir oldu ve 2020 itibariyle kaykay Olimpik bir spor dalı sayıldı. Günümüzde Budapeşte, kendine has imkanları, farklılaşan topografyası ve kamusal alanlarıyla kaykaycılara, tıpkı kırk yıl önce olduğu gibi cezbedici imkanlar sunuyor. Kırk yılın üzerinde bir zaman dilimine yayılan bu serüveni takip etmek sadece kaykayda ve hareketlerdeki değişiklikleri değil, medyanın kaykaycılara dair algısındaki değişimi de gözler önüne seriyor.  

Sergi ayrıca, Türkiye Kaykay Federasyonu’yla işbirliği içinde, takım müdürü Cenk Kulioğlu’nun danışmanlığında kaykayın Türkiye’deki benzer serüvenini de paylaşıyor. Neredeyse Macaristan’daki tarihiyle paralel ilerleyen kaykayın tarihi Türkiye’de, kimi zaman imkan yokluğundan kimi zamansa malzeme eksikliğinden kaynaklı bir resim çiziyor. Günümüzde ise Türkiye’de şehirlerde kurulan kaykay parklarından Olimpiyatlarda Türkiye’yi temsil eden federasyona kadar kaykay kendine has bir yol çiziyor. Serginin Türkiye ayağı, gazete kupürleri, fotoğraflar ve videolar üzerinden tarif ediliyor.

Bu sergiyle eş zamanlı olarak merkezde, dünyanın dört bir tarafını gezip graffiti fotoğrafları çeken gezgin György Konkoly-Thege’nin “Social Graffiti” başlıklı fotoğraf sergisi de açılıyor. Bu sergi kapsamında ise Budapeşte sokaklarında duvarlara işlenmiş dev boyuttaki resim sanatını (mural) anlatan keyifli bir video da ziyaretçileri bekliyor.

İstanbul’dan Bizans’a: Yeniden Keşfin Yolları, 1800–1955 sergisi: “Bizans Serisi”, Nejat Devrim

Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi önümüzdeki ay üç yeni sergiye ev sahipliği yapmaya hazırlanıyor. Ziyaretçileri geçmişten geleceğe uzanan bir kültür yolculuğuna çıkaran bu sergilerden İstanbul’dan Bizans’a: Yeniden Keşfin Yolları, 1800–1955, İstanbul’un bir bilim dalı olarak gelişmeye başlayan Bizans araştırmalarının şekillenmesindeki merkezi rolüne zengin bir arşiv seçkisi ve etkileyici canlandırmalarla ışık tutuyor. “İstanbul’da Bu Ne Bizantinizm!”: Popüler Kültürde Bizans sergisi, Bizans tarihinin edebiyat, sinema, çizgi roman, moda gibi farklı sanat mecralarındaki temsillerini bir araya getiriyor ve popüler kültürün Bizans mirası ile etkileşimini detaylı bir biçimde sorguluyor. Independent Curators International (Uluslararası Bağımsız Küratörler – ICI) girişiminin “Yarına Notlar” sergisinde ise, farklı ülkelerden 25 sanatçının Covid-19 pandemisiyle başlayan yeni küresel gerçekliği yansıtan eserleri yer alıyor.

Arkeolojik buluntular ve dijital animasyonlar rehberliğinde Bizans İstanbul’u

On dokuzuncu yüzyılda diplomatik, akademik ve sanatsal çıkarların kesişmesi, zengin bir miras olarak Bizans geçmişine ilişkin bilinci artırır. Konstantinopolis’e dair oryantalist bakışın kırılmasıyla arkeolojik buluntular akılcı bir yaklaşımla ele alınmaya başlar. Şimdiye kadar yeterince çalışılmamış, Bizans’a bilimsel bir yaklaşım getiren bu gelişmeler, Pera Müzesi ve İstanbul Araştırmaları Enstitüsü ortaklığıyla hazırlanan İstanbul’dan Bizans’a: Yeniden Keşfin Yolları, 1800–1955 sergisinde, etkileyici bir arşiv seçkisiyle tarih meraklılarına ve sanatseverlere sunuluyor. Brigitte Pitarakis’in küratörlüğünü üstlendiği sergi, Bizans araştırmalarında Osmanlı başkentinin merkezi rolüne odaklanıyor. Bizans’ın modern keşfini ve bu mirasın geniş bir ilgi alanına dönüşümünü aktaran sergide; İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin Bizans koleksiyonları başta olmak üzere, Suna ve İnan Kıraç Vakfı, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Alman Arkeoloji Enstitüsü, Meşher, Galeri Nev, Ömer Koç, Serap Kayhan, Dr. Safder Tarim, Büke Uras koleksiyonlarından ve Paris, EPHE Arşivi’nden derlenen kitap, baskı, harita, fotoğraf, belge, resim ve Tayfun Öner’in hazırladığı dijital canlandırmayla, Bizans’ın modern keşfinin ilk evreleri ve bu mirasın bir akademik araştırma, koruma ve geniş ilgi alanına dönüşümü bu kapsamda ilk kez sunuluyor.

İstanbul’da Bu Ne Bizantinizm!: Popüler Kültürde Bizans sergisi: The Byzantine Stones 2007, Jonathan Godoy

Popüler kültür ve sanat dünyasındaki Bizans’lar

Bilimsel araştırmaları temel alan İstanbul’dan Bizans’a ile eşzamanlı ziyarete açılan, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün Pera Müzesi için hazırladığı “İstanbul’da Bu Ne Bizantinizm!”: Popüler Kültürde Bizans sergisi, Bizans’ın her gün farklı sanat üretimlerinde nasıl karşımıza çıktığına bakıyor. İsmini Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun romanı Panorama’dan (1954) alan, küratörlüğünü Emir Alışık’ın üstlendiği sergi, edebiyat, müzik, görsel sanatlar, çizgi roman, film, moda, video oyunları gibi çeşitli sanat mecralarındaki Bizans temsillerini bir araya getirip, bu üretimlerdeki ortak temaları göz önüne sererken, eserlerin Bizans’ı ele alışındaki farklılaşmalara da eleştirel bir mercek tutuyor. Sergi, onu aramadığımız yerlerde bile karşımıza çıkan, etki alanı geniş bir olgu olan Bizantinizm’in çoklu ve birbiriyle çakışan anlamlarını ortaya çıkarıyor.

Yarına Notlar sergisi: Mame Ndeuk Daour Mbaye 2020, Ibrahima Thiam, sanatçının koleksiyonu.

Dünyayı yeniden anlamlandırmanın sanatsal yolları

Müzenin yeni sergilerden Yarına Notlar ise Covid-19 pandemisiyle daha görünür hale gelen yeni küresel gerçekliği yansıtan güncel sanat çalışmalarından oluşuyor. Independent Curators International (Uluslararası Bağımsız Küratörler – ICI) girişimi, mevcut kriz ortamında çağdaş kültürdeki değerleri ve ilişkileri sorgulamak, yeniden değerlendirmek ve bugün görülmesinin önemli olduğuna inandıkları eserleri paylaşmak üzere 25 ülkeden 25 küratörü bu sergi için bir araya getirdi. Dünyanın dört bir köşesinden 25 sanatçının eserlerinin yer aldığı Yarına Notlar, küresel bir çağda, kolektif hafızanın inşasında sanatın potansiyel gücünü ele alıyor. Sergideki birçok çalışma maneviyatı bir temellendirme mekanizması olarak ele alırken şüphenin yükseldiği zamanlarda dünyayı anlamlandırmanın yollarını paylaşıyor. Bu kültürel geçiş döneminde, her eser yakın geçmişten bir ilham kaynağı ve geleceğe yön veren bir bakış açısı öneriyor. ICI tarafından düzenlenen Yarına Notlar gezici sergisi; Andy Warhol Görsel Sanatlar Vakfı, VIA Sanat Fonu, ICI Mütevelli Heyeti ve Uluslararası Forumu’nun destekleriyle gerçekleştiriliyor.

Pera Müzesi’nin yeni sergileri İstanbul’dan Bizans’a: Yeniden Keşfin Yolları, 1800–1955, “İstanbul’da Bu Ne Bizantinizm!”: Popüler Kütlürde Bizans ve Yarına Notlar 23 Kasım 2021 – 6 Mart 2022 tarihleri arasında ziyaret edilebilir.